Pčele oprašivači poljoprivrednih kultura
Danas se u naprednim zemljama sa visokom poljoprivrednom proizvodnjom, pored proizvodnje meda, voska i drugih pčelinih priozvoda, koriste pčele za oprašivanje biljaka. Ovim oprašivanjem na parcelama zasejanim suncokretom, lucerkom, crvenom djetelinom, kao i na parčelama gdje se gaje sjemenske biljke, proizvodnja je skoro dvostruko veća.
U mnogim zemljama se vrši dresiranje pčela za izvesne kulture, za koje pčele obično ne idu za nektar i polen, kao npr. lukom arpadžikom.
Dresiranje pčela vrši se tako, što se uveče 50-100 g prikupljenih cvetova stave u mlaku šećernu vodu i sud se drži zatvoren u toploj prostoriji preko noći i sutra rano se daje pčelama. Pčele po mirisu poropljenih cvetova u šećernom sirupu idu na oprašivanje arpadžika. Stručnjaci su izračunali da su pčele korisnije za oprašivanje kulturnih biljaka nego za proivodnju meda. Neke države dotiraju pčelare za oprašivanje kulturnih biljaka.
Albert Ajnštajn je tvrdio „Kada bi pčele nestale čovjeku bi ostalo četiri godine života“. U svojim radovima o pčelama, pčelinjem društvu i organizaciji u njemu, govorio je i Nikola Tesla. On organizaciju u pčelinjem društvu karakteriše kao jedno savršenstvo i predviđa da će i čovečanstvo na svom vrhuncu imati istu organizaciju.
Pčele najdirektnije utiču na poljoprivrednu proizvodnju, na povećanje prinosa i kvaliteta plodova voća. Samo dobra povezanost svih subjekata u poljoprivredi, dobra saradnja i komunikacija pčelara sa proizvođačima koji koriste pesticide mogu biti garant uspeha, mogu sačuvati medonosnu pčelu i druge korisne insekte.
Kao uslov oplođenja, oprašivanje (polinacija) je od velikog značaja kao činilac rodnosti voćaka. Od svih vrsta insekata iz reda opnokrilaca, medonosnoj pčeli pripada najvažnija uloga u oprašivanju poljoprivrednih kultura. Pčela učestvuje u polinaciji sa 80-85%, dok ostalih 15-20% otpada na sve ostale vrste insekata posrednika oprašivanja (bumbari, solitarne pčele, leptiri i dr.). Nijedna vrsta insekata u periodu oprašivanja ne može posetiti više cvetova od pčele. Pčele sabiračice iz jednog društva posjete dnevno do 60 miliona cvetova.
Postavlja se osnovno pitanje, Koji je najveći interes voćara i drugih proizvođača u biljnoj proizvodnji?
Odgovor se sam po sebi nameće, on je jednostavan i jasan, a to je dobar prinos i kvalitetetan rod. Ako je to cilj kojem teže proizvođači, onda neće biti nedoumica u definisanju i rešavanju svih problema oko zaštite pčela, pravilne i kontrolisane upotrebe pesticida.
Pčelama je za opstanak potrebna hrana i to nektar i cvijetni prah. Priroda se pobrinula da svojom građom prilagodi pčelu cvetovima biljaka, a cvetove da mirisom, bojom i građom privlače pčele. Ta činjenica dovodi do zaključka da se pčele i biljke međusobno dopunjuju u zajedničkom životu.
Medonosna pčela obezbjeđuje najbolju sigurnost za oplodnju biljaka ukrštenim oprašivanjem. Ukrštenom oprašivanju podeže većina voćnih vrsta voćaka i veliki broj ratarskih i povrtarskih kultura. Ako se u voćnjaku nalaze jaka pčelinja društva (2-3 košnice po 1 ha), tada se može obezbijediti brzo i uspešno oprašivanje voćaka. Najbolje je kada su košnice smještene neposredno uz voćnjak na 200 do 300 m, a maksimalno odstojanje je 500 do 800 m. Vrednost pčele kao oprašivača posebno je značajna kada se dešava eksplozivno cvetanje.
Prinos nekih voćnih vrsta sa oprašivanjem pčela može se povećati za nekoliko puta.
U svijetu mnogi pčelari glavni profit ostvaruju tako što sele pčele na pašu određenih biljnih vrsta i za to dobijaju novčanu naknadu. To je naročito zastupljeno u Australiji, SAD-a i Zapadnoj Evropi. Nekada su pčelari u SAD-a dobijali 30-60 dolara po košnici za oprašivanje badema, ali je zbog nestajanja velikog broja pčelinjih društava taj iznos poslednjih godina dostigao 250 dolara po košnici. Košnice se u Kaliforniju, gdje se nalaze najveće plantaže badema, dovoze iz svih krajeva SAD-a, kao i iz Australije. Procjenjuje se da godišnje u SAD-a se iznajmi preko 2,5 miliona pčelinjih društava za potrebe oprašivanja.
Takođe, u Kaliforniji postoji posebna uredba o iznajmljivanju pčela za oprašivanje poljoprivrednih biljaka, kojom se propisuju odnosi između pčelara i farmera.
Prema određenim podacima u drugim delovima sveta, cena iznajmljivanja pčelinjih društava iznosi 10% od vrijednosti proizvodnje.
Upotreba sredstava za zaštitu bilja u vrijeme cvetanja se kosi sa ritmom življenja pčelinjih društava. Pošto su takva sredstva neminovnost u savremenoj poljoprivrednoj proizvodnji, neophodno je preduzeti sve mere opreza i pravilne primjene, da bi se njihovo štetno dejstvo smanjilo na najmanju meru.
